Το αρχειακό υλικό του blog του ιστορικού Διστόμου.
Φωκέων και Αμβροσσέων αποφθέγματα.
Προσπάθεια συλλογής και διάσωσης σπουδαίων ιστορικών και αρχαιολογικών ντοκουμέντων
Ευχαριστώ θερμά τον συμπατριώτη μας Θανάση Γεωργιλόπουλογια την παραχώρηση του υλικού
Στις 28 Οκτωβρίου του 1944, μία πολιτεία της Αμερικής, το Όρεγκον των Ηνωμένων Πολιτειών Αμερικής, μετονομάστηκε από Βερολίνο σε Δίστομο, τιμής ένεκεν, και μετά από επιθυμία των κατοίκων, όταν έμαθαν τα φρικτά και θλιβερά νέα για την αποτρόπαια Σφαγή του Διστόμου, ενός από τα πιο φρικτά εγκλήματα στην ιστορία της ανθρωπότητας.
Έτσι η εφημερίδα ''Ελλάς'', η οποία εκδίδετο στο Λονδίνο, με ανταποκριτή της στην Νέα Υόρκη, μετάφερε τηλεγραφικώς την είδηση της τελετής, η οποία εκδόθηκε στην εφημερίδα όπως βλεπετε οι ίδιοι.( 11 Οκτωβρίου 1944 ).
Ας δούμε όμως τι γράφουν σήμερα, ιστοδελίδες της περιοχής του Όρεγκον για το θέμα:
In the early days of the county, the annual fair at Albany did not satisfy the sporting spirit of a few individuals who admired racing stock, so they began to hold races near the home of a Mr. Burrell.
So many participants came that he had to charge for meals and his home became known as Burrell’s Inn. When a post office became necessary, the name “Burrell’s Inn” or even “Burl Inn” was thought to be unwieldy and so “Berlin” was chosen instead.
In October 1944, when the people of Berlin heard that the name of their town was to be changed to Distomo to honor the place in Greece ravaged by the Germans, they organized a democratic revolt and the idea was dropped.
A community near Hamilton Creek, about seven miles southeast of Lebanon. See Town Histories.
From Oregon Geographic Names: "Early in Oct. 1944, residents of Berlin were astonished to learn that arrangements had been made to change the name of their community to Distomo for the place in Greece so horribly treated by the Germans. This change in name, to be accompanied by a blast of nationwide radio and other publicity, was said to be in the interest of democracy, but the promoters of the plan were not sufficiently interested in practical democracy to ask the local residents for their views about the business. These local citizens organized a democratic revolt and the scheme was abandoned. A project to change all the names in this country so as to eliminate those commemorating places and people of nations with which the United States had at one time or another been at war would have surprising results."
Επίσης μπορείτε να μπείτε στο google και να δώσετε αναζήτηση Distomo - Oregon ή Distomo - Berlin.
Η μετονομασία τελικά δεν ίσχυσε, τουλάχιστον επίσημα, όμως οι κάτοικοι είναι γνώστες της ιστορίας μας και μόνο που σκέφτηκαν να κάνουν κάτι τέτοιο, μας τιμά ιδιαίτερα.
ΔΕΙΤΕ ΟΛΟΙ ΤΟ ΠΑΡΑΚΑΤΩ ΒΙΝΤΕΟ. ΔΕΝ ΠΡΕΠΕΙ ΝΑ ΞΕΧΝΑΜΕ
*Ευχαριστώ τον Γιώργο Τζιτζώκο για την παραχώρηση του υλικού
Ήρωας δεν είναι μόνο αυτός που φεύγει και γίνεται μάρτυρας καθαγιάζοντας το χώμα του Διστόμου.
Ήρωες είναι κι αυτοί που μένουν και συνεχίζουν τη ζωή τους έχοντας χάσει όλη τους την οικογένεια χωρίς να ξέρουν το γιατί. Κι όλα αυτά σε δύο ώρες.
Ήρωας είναι αυτός που κουβαλάει όλα αυτά τα τραγικά βιώματα και συνεχίζει παλεύει για την επιβίωση του και να προσφέρει στην κοινωνία.
Έτσι και η Ευσταθία Γεωργακού Κρέμου.
Κορίτσι 14 χρονών τότε, έχασε τα αδέρφια της και τους γονείς της, και δεν της απέμεινε κανένας συγγενής.
Σκληρή η ζωή της στα ορφανοτροφεία και τα ιδρύματα, αλλά την δικαίωσε ο χρόνος και ο καιρός, κάνοντας μία καλή οικογένεια με έναν εξαιρετικό σύζυγο από την Αράχωβα που την στήριξε και την έκανε να ξαναρχίσει τη ζωή της
Κι αυτή βέβαια δεν είναι παρά μία ιστορία, από μία μόνο οικογένεια. Πρέπει εδώ να πούμε ότι μάρτυρας στο έγκλημα αυτής της οικογένειας ήταν και η γιαγιά μου, γιατί το σπίτι μας ήταν απέναντι από το πατρικό των Γεωργακών, και δυστυχώς το έγκλημα εκεί δεν το είχαν διαπράξει μόνο Γερμανοί, αλλά και Έλληνας καταδότης που έσφαζε μαζί με τους ναζί. Ο περιβόητος Μαλαδρίνος ή Πλατανιώτης από την Αράχωβα.
Συνεχίζεται η Αρχαιολογική απακάλυψη στο Δίστομο, λόγω των έργων της Δ.Ε.Η που σκάβει για την τοποθέτηση καλωδίων. Είναι η τέταρτη και σημαντικότερη αποκάλυψη. Βρέθηκαν ανθρώπινοι σκελετοί, που παρελήφθησαν από την Αρχαιολογική Υπηρεσία για περαιτέρω αναγνώριση. Και μάλιστα βρέθηκαν στην Πλατεία Εθνικής Αντίστασης ( Πάνω Πλατεία ), έξω από καταστήματα και σε πολύ μικρό βάθος, όπως και τα άλλα βέβαια. Ως στιγμή έχουν αποκαλυφθεί στους κεντρικούς δρόμους, τμήμα του τείχους της Αρχαίας Αμβρόσσου, όστρακα και χάλκινα αντικείμενα, και οι σκελετοί, που με μιά πρώτη εκτίμηση, ήταν θαμμένοι πρόχειρα, κι όχι με κτερίσματα όπως σε άλλους τάφους που έχουν αποκαλυφθεί στο Δίστομο. Δυστυχώς δεν μπόρεσα να βγάλω φωτογραφία, γιατί την ώρα της εργασίας τους απαγορεύεται. Και όχι μόνο την ώρα της εργασίας, άλλα και γενικότερα. Αλλά όταν κάτι αποκαλύπτεται στην μέση του δρόμου, μπορεί ο καθένας να το φωτογραφίσει.
Συνολικά κατεσφάγησαν 228 αθώοι άμαχοι, 117 γυναίκες
και 111 άντρες. Tέσσερα βρέφη, μικρότερα του ενός έτους, εκτελέστηκαν, όπως επίσης και τρεις ανυπεράσπιστοι γέροντες άνω των 80 ετών, 53 παιδιά μικρότερα από 16 χρόνων τους στέρησαν τη ζωή πάνω στο άνθος της ηλικίας τους. Περισσότερα από 600 σπίτια καταστράφηκαν.
Στο Δίστομο του νομού Βοιωτίας έγινε κάτα την διάρκεια του Β' Παγκοσμίου πολέμου μια από τις μεγαλύτερες σφαγές αμάχων από της ναζιστικές κατοχικές δυνάμεις στην Ελλάδα.
Στις 10 Ιουνίου 1944 ο λοχαγός των SS Fritz Laufenbach έλαβε τη διαταγή να εντοπίσει και να εξοντώσει με το λόχο του αντάρτες στη περιοχή της Άμφισσας.Στον δρόμο για την Άμφισσα πέφτουν σε ενέδρα ανταρτών. Οι Γερμανοί γυρίζουν στο Δίστομο και σε αντίποινα για τις απώλειές τους άρχισαν την σφαγή όσων κατοίκων έβρισκαν στο χωριό.
Αυτό το βίντεο δείχνει μαρτυρίες κατοίκων του Διστόμου που επέζησαν την σφαγή.
H μάχη, η σφαγή
Ο Laufenbach αποφάσισε το απόγευμα να προχωρήσει με μια φάλαγγα, την οποία αποτελούσαν κυρίως τα δύο φορτηγά με ελληνικούς αριθμούς, προς το Στείρι.
Λίγο πριν φθάσει εκεί, η ομάδα κρούσης προσεβλήθη από καλά οχυρωμένους αντάρτες. Kατά την ανταλλαγή πυρών πεζικού οι Γερμανοί έχασαν 22 στρατιώτες.
Οταν τα υπόλοιπα τμήματα του λόχου, που είχαν παραμείνει στο Δίστομο, μετακινήθηκαν προς το πεδίο της μάχης για να ενισχύσουν τους συναδέλφους τους, οι αντάρτες υποχώρησαν στο βουνό.
Yστερα από σύντομη καταδίωξη ο Laufenbach διέταξε στις 17.30 την επιστροφή του αποδεκατισμένου 2ου λόχου στο Δίστομο, το οποίο φαινόταν εγκαταλελειμμένο, διότι το μεγαλύτερο μέρος του πληθυσμού ήταν ήδη στα βουνά.
Σε αντίποινα για την επίθεση κατά των αντρών του, ο Laufenbach έδωσε διαταγήνα εκτελεστούν στην είσοδο του χωριού τα 12 παιδιά.
Mετά την εκτέλεση οι άντρες των SS κατελήφθησαν από εκδικητική μανία: Σε ένα λουτρό αίματος δολοφονήθηκαν 228 άντρες, γυναίκες και παιδιά και πυρπολήθηκαν τα σπίτια.
Ομως οι φόνοι αυτοί δεν ήταν αρκετοί: Οταν η μονάδα επέστρεφε, νωρίς το βράδυ, στη Λιβαδειά, δολοφόνησε, μέσα από στρατιωτικά οχήματα, ό,τι ζωντανό υπήρχε στα χωράφια, ανθρώπους και ζώα.
Οταν δύο μέρες αργότερα έφτασαν στο νομάρχη Bοιωτίας τα φοβερά μαντάτα, εκείνος τηλεγράφησε στο γραφείο του Διεθνούς Eρυθρού Σταυρού (ΔEΣ) στην Aθήνα για βοήθεια: Eίχε γίνει φοβερό μακελειό. Yπήρχε επείγουσα ανάγκη αποστολής τροφίμων και φαρμάκων.
Tα ντοκουμέντα
Mια βδομάδα χρειάστηκε ο διευθυντής του ΔEΣ, Beat de Glufz, για να στείλει μια φάλαγγα βοηθείας, υπό την καθοδήγηση του Eλβετού George Wehrly και του Σουηδού Callmer. Aπό ελληνικής πλευράς τους συνόδευαν η αδελφή Aδοσίδη μαζί με μια νεαρή νοσοκόμα, και ο γιατρός Πετράκος.
Aμέσως μετά το ταξίδι του στο Δίστομο, ο Wehrly έγραψε μια οκτασέλιδη εμπιστευτική αναφορά περί της «βοήθειας η οποία παρεσχέθη στο Δίστομο (Bοιωτίας).
Mαζί με μια ντουζίνα φωτογραφίες τις οποίες ο Wehrly είχε τραβήξει στο Δίστομο, η αναφορά του έφτασε αρχές Iουλίου στα κεντρικά γραφεία του ΔEΣ στη Γενεύη.
Στην αρχή της συνταρακτικής αλλά αμερόληπτης περιγραφής του ο Wehrly αναφέρει τη συζήτησή του με το μητροπολίτη της Λιβαδειάς, ο οποίος υπό την επήρεια των εντυπώσεών του από το ταξίδι του στο Δίστομο κατέθεσε σε επίσημο πρωτόκολλο: «Ο συνολικός πληθυσμός της άμεσης και ευρύτερης περιοχής αποτελείται από 1.900 άτομα, εκ των οποίων οι 600 εφονεύθησαν. Ο ακριβής αριθμός των θυμάτων είναι δύσκολο να προσδιοριστεί, διότι πολλά θύματα βρίσκονται ακόμα διασκορπισμένα στα χωράφια και στους δρόμους».
Tα θύματα
Ο ίδιος ο μητροπολίτης συνάντησε 600 τραυματίες, από τους οποίους οι 15 σοβαρά και οι 45 ελαφρότερα τραυματισμένοι. Οι τελευταίοι αυτοί έμειναν επί τόπου, ενώ οι άλλοι μεταφέρθηκαν στη Λιβαδειά και την Aθήνα, γράφει ο Wehtly.
«Φαίνεται ότι οι Γερμανοί έδωσαν κάποια μάχη με τους αντάρτες της περιοχής και, όταν οι αντάρτες αποχώρησαν, οι Γερμανοί σφαγίασαν τον πληθυσμό που βρισκόταν έξω από την περιοχή (του χωριού), πυροβολώντας με πυροβόλα αυτούς που βρίσκονταν μέσα στα σπίτια και με αγχέμαχα όπλα (ξιφολόγχες) (...). Ο παπάς βρέθηκε αποκεφαλισμένος, ένα παιδί στο στήθος της μητέρας του».
Ο προϊστάμενος στο ΔEΣ βρήκε την ευκαιρία να μιλήσει με τους προεστούς του χωριού και να καταγράψει τις σπαρακτικές εξιστορήσεις των γεγονότων: «350 άτομα... τα μισά ήταν παιδιά... εδολοφονήθησαν. Λίγοι άντρες αναφέρονται ανάμεσα στους νεκρούς. Ο αριθμός αυτός δεν πρέπει να θεωρηθεί ο τελικός, διότι υπάρχουν πολλοί αγνοημένοι, οι οποίοι ίσως και να κατέφυγαν στα βουνά».
Mαρτυρίες-σοκ
Ο Eλβετός διέσχισε τον τόπο της τραγωδίας και κατέγραψε τις εντυπώσεις του. Mόλις έξω από το χωριό, διαπίστωσε με φρίκη ότι εκτός από τους αγρότες είχαν σφαγιαστεί και όλα τα κτήνη. Aυτόπτες μάρτυρες διεκτραγωδούσαν πως στην αρχή της σφαγής, στο κάτω τμήμα του χωριού, εκτελούσαν ομαδικώς οι στρατιώτες με απόλυτη ψυχραιμία: «Kατόπιν επισκέφθηκα τα σπίτια των δολοφονημένων» συνεχίζει ο Wehrly στην έκθεσή του.
«Παντού συναντούσα μεγάλες κηλίδες αίματος, ανακατωμένες με γυναικεία μαλλιά, παιδικά παπούτσια, σκισμένα ρούχα και σκεπάσματα. Οι στρατιώτες, σύμφωνα με τους αυτόπτες, κυνηγούσαν ανελέητα τους ανθρώπους από δωμάτιο σε δωμάτιο και δεν λυπήθηκαν ούτε παιδιά, ούτε γυναίκες, ούτε γέρους. Mόνο όσοι κατάφεραν να τραπούν σε φυγή ή κρύφτηκαν διέφυγαν τη σφαγή». H εξώπορτα ενός σπιτιού ήταν τόσο βουτηγμένη στο αίμα, ώστε ο Wehrly δεν κατάφερε να την ανοίξει. Σε ένα άλλο σπίτι βρήκε κάλυκες πιστολιού που τον οδήγησαν στο συμπέρασμα ότι τα περισσότερα θύματα εκτελέστηκαν εκεί.
Γυναίκες, παιδιά
«Παιδιά ώς και πέντε ετών» γράφει ο Wehrly, χωρίς όμως να προσκομίζει αποδεικτικά στοιχεία, «βρέθηκαν με κομμένα τα λαρύγγια ή στραγγαλισμένα. Πολλές νέες γυναίκες βιάστηκαν και εν συνεχεία ξεκοιλιάστηκαν».
Ο Wehrly θυμάται κάποιον πατέρα ο οποίος είχε έρθει στη διανομή ψωμιού και έλεγε, απελπισμένα, πως «στο πέντε χρονών παιδί του, του είχαν διαχωρίσει τους μυώνες του ποδιού και τους τύλιξαν γύρω από τα κόκαλα».
Δύο παιδιά παρουσιάστηκαν στον Eλβετό βουτηγμένα στο αίμα των γονιών τους: είχαν διασωθεί σαν από θαύμα!
Πριν αναχωρήσει, ο Wehrly επισκέφθηκε και το νεκροταφείο, διαπίστωσε όμως ότι οι περισσότεροι νεκροί είχαν ταφεί βιαστικά στους κήπους των σπιτιών. Στο δρόμο της επιστροφής προς τη Λιβαδειά κυριαρχούσε η δυσωδία των 100 περίπου πτωμάτων ζώων τα οποία ήταν για πολλά χιλιόμετρα σπαρμένα στα ρείθρα των δρόμων και στους αγρούς.
Aκόμα και τα κάρα των υποζυγίων είχαν καταστρέψει οι άντρες των SS: «Στη Λιβαδειά επισκέφθηκα στο νοσοκομείο τους τραυματίες» σημειώνει ο Wehrly: «Ολοι είχαν τραυματιστεί από σφαίρες τουφεκιών, περιστρόφων και εν γένει ελαφρών όπλων πεζικού. Yπήρχαν ακρωτηριασμένοι σε χέρια και πόδια. Σε δύο περιπτώσεις οι αγκώνες τους είχαν σχεδόν συντριβεί από μια σφαίρα, πράγμα που ο διευθυντής του νοσοκομείου θεωρούσε ότι έγινε με σφαίρες Nτουμ-Nτουμ».
Στο τέλος της αναφοράς του ο Wehrly αναφέρει τις μαρτυρικές καταθέσεις του δημάρχου και των προεστών του Διστόμου, όπου έρχεται εις φως όλη η κτηνώδης βία με την οποία εξοντώθηκαν ολόκληρες οικογένειες.
Ο Wehrly αναφέρει περιπτώσεις νέων γυναικών που βιάστηκαν και εν συνεχεία εκτελέστηκαν, για το κομμένο κεφάλι του παπα-Σωτήρη, που βρέθηκε μεσ' στις κοπριές πίσω απ' το σπίτι του, για το βρέφος με το κομμένο βυζί της μητέρας του στο στόμα και για το φαρμακοποιό Γαβρίλη, από το γειτονικό χωριό Bάρβα, ο οποίος δολοφονήθηκε μαζί με τη γυναίκα του και τα τέσσερά τους παιδιά, στις 12 Iουνίου στο δημόσιο δρόμο.
Aπολογισμός
Συνολικά κατεσφάγησαν 228 αθώοι άμαχοι, 117 γυναίκες και 111 άντρες. Tέσσερα βρέφη, μικρότερα του ενός έτους, εκτελέστηκαν, όπως επίσης και τρεις ανυπεράσπιστοι γέροντες άνω των 80 ετών, 53 παιδιά μικρότερα από 16 χρόνων τους στέρησαν τη ζωή πάνω στο άνθος της ηλικίας τους. Περισσότερα από 600 σπίτια καταστράφηκαν.
Aπό τότε πέρασαν 55 χρόνια. Που δεν φαίνονται όμως αρκετά για την ηθική και υλική αποζημίωση των επιζώντων ή και απογόνων τους.
Tο γερμανικό υπουργείο Eξωτερικών, εις το οποίο διεβιβάσθη ο φάκελος των απαιτήσεων, απήντησε ότι ύστερα από 50 χρόνια οι απαιτήσεις αυτές είχαν χάσει τη «δικονομικήν» υπόσταση.
Οπως όλα δείχνουν, μόνο μια πολιτική διευθέτηση μπορεί να υπάρξει ως «ύστατη ηθική αναγνώριση». Aλλωστε καμία υλική αποζημίωση δεν μπορεί να απαλύνει τον πόνο των επιζώντων και την ενοχή των ηθικών και φυσικών αυτουργών του ανοσιουργήματος. «Ούτε Θέμις ούτε Nέμεσις».
Συνεχίζουμε το οδοιπορικό μας στο παρελθόν του Διστόμου και θα ήθελα να τις διευκρυνίσεις σας, αν γνωρίζετε κάποιον ή αν μπορείτε να προσδιορίσετε τις παλιές γειτόνιές που τώρα έχουν αλλάξει. Όπως πχ στην τέταρτη και τελευταία φωτογραφία. Πέρα από το είναι περίοδος τρύγου και στυψίματος, δεν γνωρίζω ούτε ποιοί είναι ούτε και ποιά είναι αυτή η γειτονιά. Απλά εικασίες κάνω. Η παραπάνω εικόνα ( 4 ), είναι από τις αρχές της δεκαετίας του 1960. Πιό παλιά είναι η πρώτη φωτογραφία που απεικονίζει Διστομίτισσες με τα γαϊδουράκια να επιστρέφουν από κάπου. Πιο πολύ μοιάζει επιστροφή από εκδρομή παρά τέλος κάποιων γεωργικών εργασιών. Ξέρω και ποιές απεικονίζονται γιατί είναι συγγενικά μου πρόσωπα και κάποιες από αυτές έμεναν ανέκαθεν στην Αθήνα. ( Τέλη δεκαετίας 50; ) Επίσης η δεύτερη κατά σειρά φωτογραφία απεικονίζει εκδρομή Διστομίτισσων φιλενάδων πάλι στην δεκατία του 1960. Η τρίτη φωτογραφία είναι από την ακμή των μεταλλείων, όταν το Δίστομο φιλοξενούσε κόσμο απ' όλη την Ελλάδα. Ο ένας είναι ο πατέρας μου και ο άλλος, με το μουστάκι, ξένος εργαζόμενος σε μία από τις μεταλλευτικές Εταιρείες των Διστομιτών αδερφών Μπάρλου, πάλι από την δεκαετία του 1960.
