Ξεφυλλίζοντας το περιοδικό Life του 1944 με το αφιέρωμα στη σφαγή του Διστόμου.

ΠΗΓΗ/ΑΝΑΔΗΜΟΣΙΕΥΣΗ: ΑΡΑΧΩΒΑ wordpress

 Το περασμένο καλοκαίρι περπατούσαμε με ένα φίλο στο Berkeley χωρίς συγκεκριμένο προορισμό. Δίπλα μας σε ένα ισόγειο κτήριο που έμοιαζε αποθήκη γίνονταν δημοπρασίες. Αποφασίσαμε να μπούμε  από περιέργεια, εκείνος για τα αντικείμενα της δημοπρασίας, εγώ και για την διαδικασία.

Στον τεράστιο χώρο υπήρχε ό,τι μπορείς να φανταστείς, από μικρά διακοσμητικά μέχρι αντίκες αυτοκινήτων, όλα για δημοπρασία. Χωριστήκαμε κι ο καθένας κατευθύνθηκε στα ενδιαφέροντά του. Σε ένα έδρανο ψηλό όπως στις αίθουσες δικαστηρίων οι υπεύθυνοι έβγαζαν σε δημοπρασία ένα ένα τα αντικείμενα  σύμφωνα με μια προκαθορισμένη σειρά που είχαμε κι εμείς στα χέρια μας. Ο φίλος έκανε δυο απόπειρες να πάρει κάποια βιβλία χωρίς επιτυχία. Κάποιοι αποφασισμένοι ανέβαζαν τις τιμές σε απαγορευτικά ύψη.

Συνέχιζα να περιεργάζομαι τα αντικείμενα μέχρι που έπεσα πάνω σε στοίβες παλιών περιοδικών Life τοποθετημένα σε ράφια και ταξινομημένα ανά δεκαετία.  Κοίταξα χρονολογίες και είδα ότι υπήρχαν τεύχη ακόμα και πριν το ´50. Αυτό ενίσχυσε το ενδιαφέρον μου για τη δημοπρασία και έκανε την αναζήτηση συγκεκριμένη πλέον. Έψαξα να βρω το τεύχος με το αφιέρωμα στη σφαγή του Διστόμου. Ήξερα το έτος, 1944, αλλά όχι ακριβή ημερομηνία. Μια αναζήτηση στο κινητό μου έδωσε 29 Νοεμβρίου.  Όμως όσο κι αν έψαχνα τεύχος με αυτή την ημερομηνία δεν βρήκα. Το Life ήταν εβδομαδιαίο, υπήρχαν πολλά τεύχη και τα εξώφυλλα δεν παρέπεμπαν πουθενά. Συνέχισα την αναζήτηση στο διαδίκτυο μέσω του κινητού και είδα ότι σε άλλη πηγή η ημερομηνία ήταν διαφορετική, 27 Νοεμβρίου 1944.

Πράγματι στις στοίβες με τα παλιά περιοδικά υπήρχε τεύχος με αυτήν την ημερομηνία. Το κράτησα στα χέρια μου αλλά δεν ήταν αυτό που περίμενα να δω. Από όσα είχα κατά καιρούς διαβάσει μου είχε σχηματιστεί η εντύπωση ότι η φωτογραφία σύμβολο της Μαρίας Παντίσκα που όλοι έχουμε δει σε αφίσες και φυλλάδια, ήταν εξώφυλλο του τεύχους κι εδώ έβλεπα μια αμερικανίδα στρατιώτη. Αργότερα διάβασα ότι ήταν η ηθοποιός Γερτρούδη Λόρενς η οποία είχε συμπληρώσει μια περιοδεία επτά εβδομάδων στις συμμαχικές εμπροσθοφυλακές στην Ευρώπη.

Όταν όμως ξεφύλλισα το περιοδικό, βρήκα στη σελίδα 21 σχεδόν ολοσέλιδη τη γνωστή  φωτογραφία. Ήταν ένα αφιέρωμα στις καταστροφές που έκαναν οι Γερμανοί στη χώρα μας και μέσα σ´ αυτό το αφιέρωμα τη μεγαλύτερη έκταση είχε  η σφαγή του Διστόμου.

Τα εκατοντάδες περιοδικά life που υπήρχαν εκεί είχαν  πουληθεί όλα μαζί σε κάποιον συλλέκτη που όταν  είδε την επιμονή μου να ξεφυλλίζω το συγκεκριμένο τεύχος με πλησίασε. Του ζήτησα αν γίνεται να το αγοράσω. Δέχθηκε και χωρίς περισσότερες  εξηγήσεις για το τι σημαίνει το τεύχος αυτό για μένα, κανονίσαμε μια τιμή και έγινε δικό μου.

Πάμε να δούμε τι περιέχει αυτό το αφιέρωμα. Για ανάγνωση σε πλήρη οθόνη κάντε κλικ κάτω δεξιά στο παράθυρο του scribd.

  Life 27:11:1944 Δίστομο

Για όσους δεν έχουν γνώση Αγγλικών ή δεν μπορούν να διαβάσουν καλά τα γράμματα μετέφερα εδώ το μεγαλύτερο μέρος του αφιερώματος:

“Καθώς τα βρετανικά στρατεύματα ολοκλήρωσαν την ανακατάληψη της Ελλάδας, η παγερή απόδειξη της βαρβαρότητας των Γερμανών και τα όσα οι Έλληνες υπέφεραν άρχισαν να φτάνουν στον κόσμο…. Είναι παρά πολλά να πεις σε λέξεις οπότε η πιο ακριβή  μαρτυρία είναι σε εικόνες. Οι εικόνες σε αυτές τις σελίδες είναι παρμένες απο τον πολεμικό φωτογράφο Dmitri Kessel του life και δείχνουν με λεπτομέρεια τι έκαναν οι Γερμανοί στην Ελλάδα”.

“Το πιο καταστροφικό γερμανικό έγκλημα στην Ελλάδα ήταν οι δολοφονίες. Στην  νέα τάξη δεν είχαν θέση οι Έλληνες  και οι Γερμανοί φαίνονταν να επέμεναν στην εξάλειψή τους. Τον χειμώνα του 41-42 άφησαν 450 χιλιάδες να λιμοκτονήσουν. Αργότερα όταν έγινε προφανές ότι η νεα τάξη ήταν λιγότερο πιεστική δουλειά απ´ ότι ο πόλεμος,  οι Γερμανοί φαινεται ότι εγκατέλειψαν το σχέδιο λιμοκτονίας και το χωρίς σχεδιασμό σκότωμα των Ελλήνων συνεχίστηκε όπως πριν”.

“Οι ανθρώπινες καταστροφές στην Ελλάδα ποτέ δεν πρόκειται να μετρήθουν με ακρίβεια. Όλοι οι Έλληνες υποφέρουν από κάποιο είδος υποσιτισμού. Η κακουχίες έχουν κάνει πολλές γυναίκες μη γόνιμες. Σε μερικά μέρη το ποσοστό της φυματίωσης ανάμεσα στα ελληνόπουλα είναι ψηλό ως 80%. Οι υλικές καταστροφές είναι επίσης μεγάλες. Περισσότερα από 2000 χωριά έχουν καταστραφεί. Οι Γερμανοί έχουν πάρει ως λάφυρα από τις υφαντουργικές και χημικές βιομηχανίες των Αθηνών της Θεσσαλονίκης και της Ελευσίνας τα μηχανήματα τους. Επί πρόσθετα το ελληνικό νόμισμα έχει υποτιμηθεί”.

Λεζάντα κάτω από τη φωτογραφία της Μαρίας Παντίσκα: “Η Μαρία Παντίσκα ακόμα θρηνεί τέσσερις μήνες μετά τη δολοφονία της μητέρας της απο τους Γερμανούς στη σφαγή στο ελληνικό χωριό Δίστομο”.

Σελ. 22 τίτλος: “Ο θάνατος του χωριού. Οι Γερμανοί έσφαξαν τους ανθρώπους και έκαψαν τα σπίτια του Διστόμου”. Κείμενο: “Μια απο τις τελευταίες επίσημες γερμανικές πράξεις στην Ελλάδα ήταν η σφαγή του Διστόμου. Μια πόλη περίπου 60 μίλια βορειοδυτικά των Αθηνών. Τον περασμένο Ιούνιο ένας περαστικός Γερμανός ρώτησε τον παππά του Διστόμου πατέρα Σωτήριο Ζήση αν υπήρχαν αντάρτες στην περιοχή. Ο παππάς είπε ότι δεν ήξερε κανέναν. Οι Γερμανοί όμως έκαναν επίθεση στην πόλη. Στην αρχή επέστρεψαν και σκότωσαν  τον πατέρα Ζήση. Λίγες μέρες αργότερα μια ομάδα μαυροφορεμενων ανδρών των SS μπήκαν στο Δίστομο, διέταξαν τους ανθρώπους να κλειστούν στα σπίτια τους, πέρασαν απο σπίτι σε σπίτι πυροβολώντας όλους αυτούς που μπορούσαν να βρουν. Σε δυο ώρες είχαν σκοτώσει 1000 Διστομίτες (αυτόν τον αριθμό αναφέρει το άρθρο) από τους 1200. Οι ελάχιστοι επιζήσαντες  έτυχε να βρίσκονται στα βουνά και στα χωράφια. Αφού οι Γερμανοί τελείωσαν με  τη σφαγή πήραν λάφυρα και έκαψαν το μικρό χωριο. Δεκαπέντε μέρες αργότερα επέστρεψαν αλλά αυτή τη φορά οι χωρικοί είχαν προειδοποιηθεί και είχαν φύγει στα βουνά. Οι Γερμανοί πήραν λάφυρα για άλλη μια φορά”.

Φωτογραφίες σελ. 22 πάνω. (1) ”Πέντε συγγενείς της Κατίνας Πίτσου σκοτώθηκαν στο Δίστομο. Πολλές μεγάλες οικογένειες του χωριού ξεκληρίστηκαν εντελώς”. (2) ”Έξι συγγενείς της Μαρίας Καρούζου, ο πατέρας της, η μητέρα της, ο αδερφός, η αδερφή, ο γαμπρός της και ο τρίχρονος ανιψιός της σκοτώθηκαν από τους Γερμανούς”. (3) ”Το μωρό της ήταν στην αγκαλιά της Ζωής Σεχρεμέλη όταν οι Γερμανοί το σκότωσαν με μια σφαίρα στο κεφάλι. Η ουλή είναι εκεί που η σφαίρα  διαπέρασε τον ώμο της μάνας”.

Φωτογραφίες σελ. 22 κάτω. (1) ”Το Δίστομο είναι ένα χωριό με σπίτια απο άσπρη πέτρα στους λόφους κοντά στο βουνό Παρνασσός, αφιερωμένο στον Απόλλωνα και τις Μούσες. Τα άδεια κασώματα των παραθύρων δείχνουν ότι τα σπίτια κάηκαν από τους Γερμανούς”. (2) ”Στο νεκροταφείο του Διστόμου θαφτηκαν οι περισσότεροι νεκροί της σφαγής. Πολλοί άλλοι μεταφέρθηκαν στα σπιτια και τοποθετήθηκαν σε τάφους στις πίσω αυλές των σπιτιών από τους ελάχιστους επιζήσαντες που ήταν εκτός του χωριού όταν ήρθαν οι Γερμανοί”.

Φωτογραφία σελ 23. “Κουρελιασμένα ελληνόπουλα απο τη Μάκρη, χωριό που κάηκε και πάρθηκαν λάφυρα από τους Γερμανούς περίπου 50 μίλια από το Δίστομο.  Τα παιδιά ήταν απο τους πιο γενναίους της ελληνικής αντίστασης. Στην Αθήνα λήστευαν γερμανικά φορτηγά το καταμεσήμερο και έγραφαν νεα του BBC στους τοίχους τη νύχτα. Μερικές φορές φώναζαν τα νέα, τις ειδήσεις από μεγάφωνα μέσα στην πόλη.

Φωτογραφίες σελ. 24 πάνω αριστερά. “Κατά μήκος ενός δρομου βόρεια των Αθηνών είναι τα συντρίμμια ενός  γερμανικού  αντιαρματικού απο τις μάχες Βρετανών και Γερμανών. Οι Γερμανοί είχαν αρχίσει την οπισθοχωρηση πριν έρθουν οι Βρετανοί”.

Δίπλα. “Ο Πέτρος Λατινόπουλος ιδιοκτήτης μύλου έχασε 11 μέλη της οικογένειάς  του και οι Γερμανοί του έκαψαν το μύλο και το σπίτι του. Γερμανοί αργότερα πυροβόλησαν τον αδερφό του”.

Κάτω. “Σειρά απο 49 τάφους δείχνει τον αριθμό των Ελλήνων που σκότωσαν οι Γερμανοί χωρίς προφανή λόγο. Ο 50ος δραπέτευσε με τραύματα αφήνοντας το σορό των νεκρών από πάνω του”.

Κάπου μέσα στο κείμενο γίνεται αναφορά στην Αγόριανη: “Στο χωριό Αγόριανη μόνο τα σπίτια και μια ηλικιωμένη γυναίκα στο κρεβάτι κάηκαν, αλλά σε ένα σπίτι έξω απο την Αγόριανη οι Γερμανοί σκότωσαν 26 άντρες γυναίκες και παιδιά”.

“Στον Καρακόλιθο ένας τρομοκρατημένος ηλικιωμένος παρακολούθησε τους Γερμανούς να εκτελούν 123 έλληνες, 10 τη φορά. Άλλοι Έλληνες αργότερα ήρθαν και τους έθαψαν δίπλα στο δρόμο.   Στη Μακρακώμη οι Γερμανοί επέστρεψαν εφτά φορές το ’43 και ’44 και έκαιγαν την πόλη κάθε φορά. Οι απώλειες ζωών δεν ήταν πολλές επειδή οι χωρικοί έφευγαν στα βουνά όταν άκουγαν τους Γερμανούς να έρχονται. Μια φορα όταν επέστρεψαν αφού οι  Γερμανοί είχαν φύγει βρήκαν 25 δεμένα σώματα με σύρμα που είχαν κρεμαστεί σε μια πίσω αυλή”.

“Στο δρόμο ο φωτογράφος Kessel του Life συνάντησε έναν χλωμό άνθρωπο που ονομαζόταν Ματθαίος Δημάκος. Μιλώντας με δυσκολία είπε: Κύριε είμαι Αμερικανός πολίτης. Ήρθα εδώ το 1934 να επισκεφτώ τη μητέρα μου. Μετά παντρεύτηκα. Ήθελα να γυρίσω στις Ηνωμένες Πολιτείες και να πάρω τη μητέρα μου και τη σύζυγό μου μαζί. Τώρα δεν έχω κανέναν να πάρω μαζί μου. Οι Γερμανοί ήρθαν σαν μανιασμένα σκυλιά. Η γυναίκα μου τους ικέτευε, παρακαλώ μην μου τα παίρνετε όλα. οι Γερμανοί την πυροβόλησαν. Το μωρό μας έκλαιγε. Έτσι οι Γερμανοί το πυροβόλησαν στο κεφάλι. Το μωρό ήταν οκτώ μηνών.”

Φωτογραφία σελ. 25 κάτω. “Στο σπίτι χωρίς στέγη η ελληνική οικογένεια Ζαφείρη στήνει το νοικοκυριό της. Κατά μήκος του δρόμου το μόνο απέμεινε στους Έλληνες είναι οι πέτρινοι τοίχοι των σπιτιών και όσα μπορούσαν να μεταφέρουν στις πλάτες τους”.

Η τελευταία σελίδα του αφιερώματος αφορά τις οικονομικές συνέπειες της γερμανικής κατοχής. Στις φωτογραφίες σχολιάζεται το πληθωριστικό χρήμα. Για παράδειγμα η λεζάντα στη μεσαία φωτογραφία με τον λουστραδόρο αναφέρει: “Το καθάρισμα των παπουτσιών για τους Έλληνες που έχουν χρήματα και παπούτσια, κοστίζει 50 τρισεκατομμύρια δραχμές”. Και σχολιάζει: “Η τσάκιση παντελονιού σε πελάτη είναι σπάνια”.

Την ώρα που στη δεξιά σελίδα του περιοδικού αποτυπώνονταν ο θρήνος της Μαρίας Παντίσκα για την οικογένειά της, στην αριστερή σελίδα υπήρχε διαφήμιση της Chevrolet αναφέροντας ότι και σε καιρό πολέμου και ειρήνης η Chevrolet είναι στην υπηρεσία της Αμερικής. Οι Έλληνες προσπαθούσαν να σταθούν στα πόδια τους, ο πόλεμος απασχολούσε και τους Αμερικανούς, αλλά υπήρχε και άλλη θεματολογία. Ξεφυλλίσετε τα παρακάτω δισέλιδα που φωτογράφισα για να δείτε μέρος της υπόλοιπης θεματολογίας του περιοδικού και των διαφημίσεων της εποχής.

Life 27:11:44 Άλλα θέματα ΠΡΩΤΗ ΔΗΜΟΣΙΕΥΣΗ: DISTOMOBLOG